Wirus brodawczaka ludzkiego (Human Papilloma Virus; HPV) – jak się go leczy i jak się przed nim chronić?

Zmiany skórne w postaci brodawek prostych i brodawek stóp przeważnie leczy się objawowo. Usunąć kurzajki można poprzez lapisowanie, miejscowe stosowanie soku z glistnika (jaskółcze ziele), preparatów zawierających kwas salicylowy, mlekowy i fosfouracyl oraz wymrażanie lub wypalanie. W leczeniu kłykcin kończystych i płaskich powszechnie stosuje się preparaty zawierające imikwimod i podofilotoksynę. Zmiany można też wymrażać ciekłym azotem lub wypalać poprzez zastosowanie elektrokoagulacji. Zmiany w obrębie jamy ustnej, ustnej części gardła, krtani i jam nosa o charakterze łagodnym wywoływane przez zakażenie wirusem HPV niskiego ryzyka onkogennego zazwyczaj usuwa się chirurgicznie przy użyciu ciekłego azotu, lasera lub wycięcia klasycznego. Leczenie brodawczaków krtani w nawracającej brodawczakowatości dróg oddechowych jest znacznie trudniejsze. Chirurgiczne usunięcie zmian jest metodą preferowaną i często konieczną dla zabezpieczenia drożności dróg oddechowych. Niestety, rzadko takie postępowanie daje trwały efekt, a częste nawroty wywołują konieczność powtarzania zabiegów. Próbą zmniejszenia liczby nawrotów jest leczenie adiuwantowe cidofowirem, interferonem, acyklowirem, rybawiryną, bewacizumabem i szczepionkami przeciwko wirusowi HPV.

 

W przypadku nowotworów głowy i szyi HPV-zależnych w leczeniu stosuje się głównie: metody chirurgiczne, radio-, chemio- lub radiochemioterapię. Rozwój technik chirurgii laserowej oraz TORS (transoral robotic surgery) pozwala często za zaoszczędzenie dużej ilości tkanek otaczających guz, a tym samym na większą oszczędność zabiegu. Technika zabiegu, forma leczenia, ewentualne wdrożenie adiuwantowego leczenia radio- lub chemioterapii zależy od rozległości zmiany, lokalizacji, zaawansowania, a także wieku i ogólnej kondycji psychofizycznej chorego oraz jego preferencji. Obecnie prowadzone są badania nad sposobem całkowitej i trwałej eliminacji wirusa z organizmu. Na rynku polskim dostępne są obecnie dwie szczepionki przeciwko wirusom HPV:

  • 2-walentna (Cervarix): przeciwko 2 typom wirusa (HPV-16 i 18);
  • 4-walentna (Silgard/Gardasil): przeciwko 4 typom wirusa (HPV-16, 18, 6 i 11).

 

Szczepionka Cervarix może być stosowana u dziewczynek i młodych kobiet, a Gardasil może być stosowany również u chłopców. Badania wykazały, że skuteczność szczepienia dziewczynek przed inicjacją seksualną w profilaktyce raka szyjki macicy związanego z zakażeniem wirusem HPV-16 i 18 wynosi >90%. Mają one także pozytywny efekt w profilaktyce HPV-zależnych nowotworów jamy ustnej i ustnej części gardła. Program szczepień przeciwko HPV jest realizowany w 19 krajach europejskich (Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Islandia, Irlandia, Luksemburg, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Szwecja, Wielka Brytania, Włochy). W większość jest to program w całości finansowany ze środków publicznych. Główną grupą docelową są dziewczynki i młode kobiety przed inicjacją seksualną (9–18 lat). Jednak coraz częściej zaleca się szczepienie również chłopców. Szczepionki 2- i 4-walentna przeciwko wirusowi HPV należą w Polsce do szczepień zalecanych. Szczepione są dziewczynki i młode kobiety przed inicjacją seksualną, najlepiej w wieku 11–12 lat. Pełny koszt szczepienia pokrywany jest przez pacjentkę. Jedynie w niektórych województwach i miastach w Polsce szczepienia są dofinansowywane z budżetu miasta. Szczepionka wymaga podania 3 dawek w odstępie 6-miesięcznym. W grudniu 2014 r. FDA zarejestrowało nową 9-walentną szczepionkę przeciwko wirusom HPV typu: 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58, którą ACIP rekomenduje do szczepienia dziewczynek i chłopców w wieku 11–12 lat.