Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) – część 1: występowanie i diagnostyka

Wirus brodawczaka ludzkiego (Human Papilloma Virus; HPV) – czym jest, co może powodować?

Wirus brodawczaka ludzkiego (human papillomavirus, HPV) jest wirusem z rodziny Papillomavirus. Znanych jest blisko 200 różnych typów wirusa. Dzieli się je na dwie kategorie ze względu na ich zróżnicowany potencjał onkogenny:

• typy wysokiego ryzyka onkogennego: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 68, 73 i 82;
• typy niskiego ryzyka onkogennego: 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 70, 72, 81.

Wirusy wysokiego ryzyka, przede wszystkim wirusy HPV-16 i HPV-18, związane są z przeszło 80% przypadków raka szyjki macicy. Zakażenie wirusem może powodować raki sromu, pochwy, prącia i odbytu. Udowodniono również, że może on być przyczyną rozwoju nowotworów w obrębie głowy i szyi, w szczególności raków jamy ustnej, ustnej części gardła oraz krtani. Typy niskiego ryzyka powodują głównie zmiany skórne powszechnie znane jako kurzajki, zmiany brodawczakowate w okolicach narządów płciowych (kłykciny kończyste) oraz w obrębie jamy ustnej i gardła (brodawczaki), a także w krtani (nawracająca brodawczakowatość krtani).

Wirus HPV stanowi również duże zagrożenie dla dzieci. Jest on bowiem czynnikiem etiologicznym najczęstszej niezłośliwej choroby nowotworowej układu oddechowego u dzieci – nawracającej brodawczakowatości układu oddechowego (recurrent respiratory papillomatosis, RRP). Wirus HPV rozprzestrzenia się głównie drogą kontaktów seksualnych oralno-oralnych, oralno-genitalnych, genitalno-genitalnych oraz kontaktów skórnych. Zakażenie może też przenosić się z matki na dziecko w trakcie porodu. Częstość zakażenia wirusem HPV narządów płciowych w zdrowej populacji szacuje się na 29–65% mężczyzn i 25% kobiet, a zakażenia jamy ustnej odpowiednio na 10% i 3,6%. Większość zakażeń może przebiegać bezobjawowo, a wirus zostanie samoistnie wyeliminowany w ciągu 6 do 24 miesięcy przez komórki układu odpornościowego. Jeżeli natomiast wirus pozostaje w komórkach przewlekle, może doprowadzić do nowotworzenia. Proces ten zazwyczaj trwa wiele lat, a problem często można uchwycić na etapie zmian ograniczonych miejscowo. Czynniki ryzyka zakażenia wirusem HPV przedstawiono poniżej.

Test na obecność wirusa HPV rekomendowany jest każdej osobie, która jest aktywna seksualnie, często zmienia partnerów seksualnych, uprawia seks oralny oraz analny. Za wskazanie do wykonania testu uznaje się także trudne w zdiagnozowaniu, nawracające zakażenia dróg rodnych u kobiet oraz zapalenie cewki moczowej i żołędzi u mężczyzn. Zaleca się go też kobietom, które długotrwale stosują antykoncepcję hormonalną, wkładkę domaciczną, a także planującym zajście w ciążę. Testy wykorzystuje się do weryfikacji nieprawidłowych wyników badań cytologicznych, kontroli po leczeniu dysplazji i raka szyjki macicy oraz określenia kwalifikacji w przypadku nowotworów HPV-zależnych i HPV-niezależnych. Obecnie na rynku dostępnych jest kilka rodzajów testów. Ogólna zasada wykrywania wirusa HPV opiera się na wykrywaniu wirusowego DNA lub mRNA (PCR, RT-PCR, Southern-blot, Dot-blot, ISH, FISH).

Struktura wirusa HPV-16
Źródło: wikipedia.org