W obrębie głowy i szyi spośród nowotworów najczęściej rozpoznawany jest rak płaskonabłonkowy, który daje objawy w zaawansowanym stadium. Późna diagnoza wiąże się ze złym rokowaniem, dlatego niezwykle istotne jest opracowanie metody badania pozwalającej na wczesne zidentyfikowanie patologii w tym regionie.
Fiberoskopia jest badaniem, podczas którego ogląda się górne drogi oddechowe za pomocą giętkiego endoskopu, na końcu którego znajduje się kamera. Badanie fiberoskopowe obecnie uznawane jest za „złoty standard” w ocenie jam nosa, nosogardła, gardła środkowego, dolnego oraz krtani. Głównym celem badania endoskopowego jest redukcja liczby niepotrzebnych biopsji oraz zminimalizowanie liczby rozpoznań fałszywie negatywnych. Pojęcie „biologicznej endoskopii” obejmuje różne techniki endoskopowe, które w porównaniu do klasycznej endoskopii, pozwalają na uwidocznienie zmian niewykrywalnych w białym świetle. Wyróżnia się wiele innowacji, które wprowadzano celem lepszego uwidocznienia zmian patologicznych na błonie śluzowej krtani, m.in. barwienie błękitem toluidyny, barwienie płynem Lugola, metodę chemiluminescencji, endoskopię kontaktową, autofluorescencję i wiele innych. Biologiczna endoskopia krtani z zastosowaniem wąskiej wiązki obrazowania (ang. Narrow Band Imaging, NBI) jest obecnie najdokładniejszym narzędziem pod względem oceny charakteru zmiany błony śluzowej gardła dolnego oraz krtani, jak i kontroli. Umożliwia ono obserwację zaburzeń architektoniki naczyń w obrębie zmiany patologicznej i uwidocznienie ognisk nieprawidłowej angiogenezy. Proces angiogenezy, czyli tworzenie nowych naczyń krwionośnych z śródbłonka naczyń już istniejących, jest ściśle regulowany przez czynniki pobudzające i hamujące. Rozchwianie równowagi między nimi odgrywa istotną rolę w wielu procesach patologicznych, m.in. w chorobie nowotworowej lub przewlekłych chorobach zapalnych. W optyce NBI okolice występowania neoangiogenezy widoczne są jako brązowe obszary z rozproszonymi grubymi ciemnymi plamkami i/lub cechujące się występowaniem charakterystycznych nieprawidłowych naczyń podśluzowych.
Dzięki metodzie NBI można określić optymalne miejsce pobrania wycinków w przypadku podejrzanych zmian. Wynik badania wraz ze zdjęciami wydawany jest bezpośrednio po badaniu. Badaniem decydującym pozostaje badanie histopatologiczne, czyli ocena pobranego w laryngoskopii bezpośredniej materiału tkankowego przez patomorfologa pod mikroskopem.
Badanie fiberoskopowe z optyką NBI umożliwia monitorowanie pacjentów z rakiem krtani i wczesne wykrywanie wznowy.
Badanie jest nieinwazyjne i nie wiąże się z ryzykiem dla pacjentów poddawanych tej procedurze. Pacjent podczas badania znajduje się pozycji siedzącej. Fiberoskopia jest bezbolesna, jednak, aby zmniejszyć odruch wymiotny zazwyczaj stosuje się znieczulenie powierzchowne na błonę śluzową lidokainą w spray’u. Osoby z wrażliwym odruchem wymiotnym powinny być na czczo ok. 1-2 godz.
Błękit toluidyny, roztwór Lugola oraz chemiluminescencja są głównie stosowane do oceny jamy ustnej oraz gardła środkowego, zaś endoskopia kontaktowa jest stosowana także do ewaluacji krtani i gardła dolnego. Barwienie błękitem toluidyny, roztworem płynu Lugola, metoda chemiluminescencji i endoskopia kontaktowa są używane głównie do oceny miejsc zmienionych chorobowo, podczas gdy autofluorescencja oraz NBI są również wykorzystywane w poszukiwaniu zmian patologicznych niewykrywalnych w świetle białym. Autofluorescencja cechuje się stosunkowo niską swoistością w porównaniu do obrazowania NBI. Biologiczna endoskopia krtani z zastosowaniem NBI jest obecnie najdokładniejszym narzędziem pod względem oceny charakteru zmiany, jak i kontroli.
Pacjentka J. Z., lat 68. Obrazy z badania fiberoskopowoego w świetle białym (po stronie lewej) oraz NBI (prawostronnie). Na zdjęciu po lewej widoczny obrzęk nalewki prawej oraz fałdu nalewkowo-nagłośniowego. Obrazowanie z użyciem wąskiej wiązki światła pozwala określić optymalne miejsce pobrania wycinków (brązowy obszar na błonie śluzowej zaznaczony okręgiem).