Zgodnie z aktualnymi danymi Krajowego Rejestru Nowotworów w Polsce nowotwory głowy i szyi w 2013 roku rozpoznano u 10801 osób, a 5990 pacjentów zmarło z tego powodu. W ciągu 15 lat obserwowano wzrost zachorowalności na nowotwory głowy i szyi o 25%. Ta grupa chorób stanowiła 8% wszystkich nowotworów złośliwych rozpoznanych u mężczyzn oraz 5% u kobiet. Ponad 2/3 przypadków jest rozpoznawanych w bardzo zaawansowanym stadium, kiedy nie ma możliwości radykalnego i mało inwazyjnego leczenia.

Tak duża częstość zachorowań na tę grupę nowotworów jest związana z powszechnymi nałogami, czyli paleniem tytoniu i spożywaniem wysokoprocentowego alkoholu. Brak wiedzy społeczeństwa i lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej na temat wczesnych objawów nowotworów głowy i szyi powoduje ich późne rozpoznawanie.

Łódzki Program Profilaktyki Nowotworów Głowy i Szyi, który jest częścią ogólnopolskiego programu profilaktycznego, kierowany jest do pracowników podstawowej opieki zdrowotnej i do pacjentów z ryzykiem rozwoju nowotworów złośliwych w tym regionie. Łódzki Program Profilaktyki Nowotworów Głowy i Szyi jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Funduszu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, a czas jego realizacji przewidziano na okres 01.10.2017-30.06.2023. Programem są objęci pacjenci na obszarze trzech województw: łódzkiego, kujawsko-pomorskiego i mazowieckiego.

Cele główne Łódzkiego Programu Profilaktyki Nowotworów Głowy i Szyi:

1. Opracowanie i wdrożenie kompleksowego programu profilaktyki i wczesnej diagnostyki nowotworów głowy i szyi oraz wsparcia emocjonalnego dla pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową.
2. Poprawa świadomości społecznej na temat nowotworów głowy i szyi oraz zwiększenie szansy pacjentów z chorobą nowotworową na jej rozpoznanie we wczesnych stadiach, dzięki możliwości szybkiej konsultacji u specjalisty z zakresu laryngologii onkologicznej.
3. Stworzenie i konsolidacja sieci współpracy pomiędzy jednostkami podstawowej opieki zdrowotnej z centralnego regionu Polski a laryngologicznym ośrodkiem referencyjnym (platforma szkoleniowo-informacyjna).

Cele szczegółowe Łódzkiego Programu Profilaktyki Nowotworów Głowy i Szyi:

1. Porady profilaktyczne w ramach POZ mające na celu zwiększenie świadomości dotyczącej czynników ryzyka nowotworów głowy i szyi.
2. Skierowanie pacjentów o wysokim ryzyku nowotworów głowy i szyi do poradni specjalistycznej celem przeprowadzenia badania endoskopowego.
3. Skierowanie pacjentów z objawami wczesnego stadium nowotworu głowy i szyi do poradni specjalistycznej celem pogłębienia diagnostyki.
4. Stworzenie platformy szkoleniowo-informacyjnej – analiza statystyczna, przygotowanie raportów epidemiologicznych, publikacja wyników projektu.

Dla lekarzy i pielęgniarek zostanie zorganizowanych 16 szkoleń w 4 turach, dotyczących profilaktyki, wczesnego rozpoznawania i leczenia nowotworów głowy i szyi.

Badaniami profilaktycznymi w ramach Programu mogą być objęci pacjenci w wieku 40‑65 lat, u których obecne są czynniki podwyższonego ryzyka rozwoju nowotworów głowy i szyi, takie jak:

1. palenie papierosów,
2. spożywanie wysokoprocentowego alkoholu,
3. podejmowanie zachowań seksualnych związanych z ryzykiem zakażenia wirusem HPV (wielu partnerów seksualnych, seks oralny).

Do dalszej diagnostyki w ośrodku laryngologicznym kierowani będą pacjenci, u których występują następujące objawy:

1. pieczenie języka,
2. owrzodzenie lub czerwone i białe naloty na błonie śluzowej,
3. chrypka,
4. guz na szyi,
5. niedrożność nosa lub krwawy wyciek z nosa,
6. ból przy połykaniu.

Badanie w ośrodku specjalistycznym obejmować będzie:

1. Badanie podmiotowe, czyli wywiad dotyczący zgłaszanych objawów, czasu ich występowania, nałogów i innych informacji na temat ogólnego stanu zdrowia.
2. Badanie nasofiberoskopem, czyli cienkim endoskopem z kamerą, dzięki której można dokładnie w powiększeniu obejrzeć błonę śluzową nosa, gardła i krtani. U wszystkich pacjentów zostanie również przeprowadzone dokładne badanie uszu, twarzoczaszki i szyi w celu wykluczenia zmian nowotworowych tych okolic.
3. W uzasadnionych przypadkach pacjenci z podejrzeniem nowotworu zostaną skierowani do diagnostyki pogłębionej. U tych pacjentów, w zależności od charakteru stwierdzonej zmiany zostanie pobrany wycinek do badania histopatologicznego lub będzie wykonane USG szyi lub biopsja cienkoigłowa.

Dla pacjentów, u których w ramach programu zostanie wykryty nowotwór, zorganizowana będzie grupa wsparcia psychologicznego. Obejmie ona nie tylko chorych, ale również członków ich rodzin.

W celu zwiększenia świadomości społecznej na temat nowotworów głowy i szyi w trakcie trwania Programu zorganizowane zostaną spotkania dla przedstawicieli administracji, władz samorządowych oraz wszystkich zainteresowanych tym problemem. Mamy nadzieją, że wszystkie przedstawione działania sprawią, że zarówno personel placówek podstawowej opieki zdrowotnej, jak i całe społeczeństwo, poszerzą wiedzę na temat unikania czynników ryzyka nowotworów głowy i szyi oraz ich wczesnych objawów. Dzięki temu w dalszej perspektywie będzie możliwe zmniejszenie zachorowalności na te nowotwory oraz ich rozpoznawanie we wczesnym stadium, kiedy możliwe jest radykalne wyleczenie.