W Polsce nowotwory są drugą, po chorobach układu krążenia, przyczyną zgonów u ludzi a rak krtani to najczęściej rozpoznawany guz złośliwy w obrębie głowy i szyi (ok. 48%). Rozwój technik chirurgicznych ostatnich dziesięcioleci, zwłaszcza w zakresie operacji zachowujących organ i rekonstrukcyjnych, doprowadził do poprawy wyników czynnościowych. Nie uzyskano jednak zwiększenia odsetka 5-cio letniego przeżycia u leczonych chorych. Pokłada się nadzieje, że poznanie i właściwe zastosowanie pozyskanej wiedzy dotyczącej biologicznych cech nowotworu w praktyce klinicznej może być warunkiem nie tylko racjonalnego wyboru metod leczenia, ale może pomóc w określeniu czynników wskazujących wczesne etapy kancerogenezy w krtani.
Najczęściej stwierdzanym nowotworem jest rak płaskonabłonkowy, który stanowi powyżej 90% wszystkich rozpoznań nowotworowych w krtani. Histologiczna klasyfikacja guzów krtani dzieli nowotwory tego narządu na: złośliwe (rak płaskonabłonkowy, rak brodawkowy, rak płaskonabłonkowy brodawkowaty, rak gruczołowo-płaskonabłonkowy) i niezłośliwe guzy nabłonkowe (brodawczak, brodawczakowatość); złośliwe i niezłośliwe guzy śliniankowe, guzy neuroendokrynne, guzy tkanek miękkich złośliwe (m.in.: włókniakomięsak, tłuszczakomięsak) i niezłośliwe (nerwiak osłonkowy, tłuszczak, naczyniak, guz ziarnistokomórkowy), guzy hematolimfatyczne (plasmocytoma), guzy chrzęstne i kostne (chrzestniak, chrzęstniakomięsak, czerniak, guz wielkokomórkowy, kostniakomięsak) oraz guzy przerzutowe.
Rak płaskonabłonkowy krtani
Epidemiologia raka krtani. W II połowie XX wieku występował stały wzrost zachorowań na raka krtani a Polska należała do krajów o najwyższym współczynniku zachorowalności w Europie. Trend ten u obydwu płci utrzymał się do połowy lat 90-tych XX wieku. Następnie obserwuje się odwrócenie tej tendencji i spadek zachorowalności u mężczyzn nie stwierdzając podobnej zależności u kobiet, u których utrzymuje się ona na stałym poziomie. Rak krtani obecnie stanowi ok. 2,7% wszystkich zarejestrowanych zachorowań na nowotwory wśród mężczyzn i 0,4% u kobiet. Większość zachorowań występuje po 50 roku życia (93% zachorowań u mężczyzn i 92% zachorowań u kobiet), przy czym ponad 30% zachorowań dotyczy osób po 65 roku życia. Ryzyko zachorowania na raka krtani wzrasta z wiekiem osiągając szczyt u mężczyzn w siódmej dekadzie życia, u kobiet na przełomie piątej i szóstej dekady. W Polsce umieralność z powodu raka krtani u mężczyzn wzrastała w znaczący sposób od połowy lat 60-tych (3,3/100 000) do połowy 80-tych (6,4/100 000). W ostatnim dziesięcioleciu obserwuje się tendencje do zahamowanie dalszego jej wzrostu, ale nadal współczynniki umieralności utrzymują się na wysokim poziomie. Obecnie rak krtani odpowiedzialny jest za spowodowanie ok. 2,6% zgonów u mężczyzn oraz 0,4% zgonów u kobiet. Wskaźnik mężczyźni/kobiety dla raków krtani jest najwyższy ze wszystkich lokalizacji nowotworowych a przewaga mężczyzn utrzymuje się w każdej grupie wiekowej. Zarówno zapadalność jak i umieralność na raka krtani jest około 8-10-krotnie wyższa w populacji mężczyzn niż kobiet. W Polsce nowotwory złośliwe krtani występują częściej w populacji miejskiej niż wiejskiej a ponad 80% chorych to osoby z podstawowym wykształceniem. Najczęstszymi pierwotnymi umiejscowieniami raka w krtani są nagłośnia (ok. 40%) (Ryc.1) i głośnia (ponad 45%) (Ryc.2). Okolica podgłośniowa, jako pierwotne umiejscowienie raka wystepuje najrzadziej (Ryc.3)
Ryc. 1. Rak płaskonabłonkowy krtani naciekający krtaniową powierzchnię nagłośni i jej wolny brzeg po stronie lewej (obraz z badania fiberoskopowego).
Ryc. 2. Wczesny rak głośni T1a obejmujący prawy fałd głosowy obrazowany w świetle białym (1) oraz w wąskiej wiązce obrazowania (ang. Narrow Band Imaging; NBI) z widocznym patologicznym unaczynieniem w obrębie zmiany (2) (obraz z badania fiberoskopowego).
Ryc. 3. Rak płaskonabłonkowy okolicy podgłośniowej po stronie prawej (obraz z badania fiberoskopowego).