Po całkowitym usunięciu krtani chorzy muszą zmierzyć się z wieloma zmianami w swoim dotychczasowym życiu:
- brak funkcji górnych dróg oddechowych (odpowiednie oczyszczanie, ogrzewanie, nawilżanie wdychanego powietrza),
- brak głosu, trudności w mówieniu, porozumiewaniu się z otoczeniem,
- brak odczuwania zapachów,
- utrudnione parcie podczas wypróżniania,
- zwiększony wysiłek podczas kaszlu,
- tracheostomia – otwór na szyi, konieczność wymiany rurki stomijnej, codzienna toaleta tej okolicy.
Wśród dostępnych metod rehabilitacji głosowej wyróżniamy:
- protezy głosowe,
- laryngofony, „sztuczne krtanie”,
- głos gardłowy, głos przełykowy.
GŁOS PRZEŁYKOWY – powstaje po „połknięciu” niewielkiej ilości powietrza do przełyku, a nastęnie uzyskaniu dźwięcznego „odbicia”, „beknięcia”. Do wytwarzania głosu służą niewielkie ilości powietrza z jamy ustnej, konieczne jest wstrzymywanie oddechu i mowa na tzw. bezdechu. Głos przypomina „bekanie”. Nauka mowy trwa od kilku miesięcy do 2 lat. Nie trzeba używać palca do zatykania stomy.
GŁOS GARDŁOWY – odmiana głosu przełykowego, zbiornik powietrza znajduje się w gardle. Głos jest wyższy, bardziej skrzeczący. Przy wytwarzaniu dźwięku mamy do dyspozycji tylko śladowe ilości powietrza.
LARYNGOFON – „sztuczna krtań”, generator drgań akustycznych, jest to urządzenie wytwarzające wibracje przenoszone przez skórę i tkanki miękkie szyi, wzbudzające dźwięczne drżenie słupa powietrza w gardle i jamie ustnej – co pozwala na wytworzanie głosu. Aparat najczęściej przykładany jest do szyi chorego, a generowany przez niego głos jest sztuczny, mechaniczny, „komputerowy”.
OBECNIE NAJBARDZIEJ POPULARNĄ FORMĄ REHABILITACJI GŁOSU JEST ZAKŁADANIE PROTEZ GŁOSOWYCH – polega ono na wytworzeniu niewielkiego otworu, połączenia między tchawicą a przełykiem i założeniu w to miejsce specjalnej zastawki powietrznej (protezy), wydobywanie głosu możliwe jest podczas wydychania powietrza (przy jednoczesnym zamknięciu palcem tracheostomy).
Główną zaletą protez głosowych jest wydłużenie czasu mówienia oraz wytwarzanie głosu na wydechu przy możliwości wykorzystania całego powietrza z płuc (ok. 5 litrów!).
- zamykanie palcem otworu na szyi podczas mówienia,
- częste czyszczenie protezy (pacjent otrzymuje dołączoną do niej specjalną szczoteczkę),
- konieczność okresowej wymiany protezy (ok 3-4 miesiące).
- brak współpracy chorego, brak chęci do mówienia,
- współistniejące choroby płuc bądź układu nerwowego, np. przebyty udar, otępienie,
- głuchota,
- znaczne przykurcze palców lub brak palców u rąk,
- znaczne zaawansowanie choroby nowotworowej.
Planowana po całkowitym usunięciu krtani radioterapia nie jest przeciwwskazaniem do założenia protezy podczas operacji krtani.
Niezależnie od wybranej formy rehabilitacji głosu niezwykle ważna jest współpraca chorego z foniatrą i logopedą, a także częste samodzielne ćwiczenia. Dostępne są też grupy wsparcia, grupy zajęciowe czy turnusy rehabilitacyjne dla chorych.