Choroby ślinianek – część 2

Nowotwory gruczołów ślinowych

Nowotwory gruczołów ślinowych występują rzadko i stanowią około 3-4% wszystkich nowotworów głowy i szyi. Najczęściej występują pomiędzy 4. a 7. dekadą życia. Guzy rozwijają się zarówno w dużych jak i małych gruczołach ślinowych. Wśród wszystkich nowotworów ślinianek jedynie 10-15% stanowią guzy złośliwe. Około 80% wszystkich nowotworów gruczołów ślinowych zlokalizowanych jest w śliniankach przyusznych, 10-25% w śliniankach podżuchwowych, a kilka procent w śliniankach podjęzykowych i małych gruczołach ślinowych (Ryc. 1).

 

 

Nowotwory rozwijają się najczęściej w śliniankach przyusznych (64-80%) i to głównie w płacie powierzchownym, rzadziej w śliniankach podżuchwowych (7-11%), poniżej 1% w śliniankach podjęzykowych, a w 9-23% w drobnych gruczołach ślinowych. W ogólnej ocenie 80-85% wszystkich guzów ślinianki przyusznej stanowią nowotwory łagodne. W śliniance podżuchwowej nowotwory łagodne i złośliwe występują z równą częstością, natomiast większość guzów wywodzących się z małych gruczołów ślinowych to nowotwory złośliwe, stanowiące ok. 80%. Uważa się, że im mniejszy gruczoł ślinowy tym większe prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu złośliwego. W ostatniej dekadzie obserwuje się istotny wzrost liczby pacjentów z nowotworami gruczołów ślinowych.

 

Czynniki ryzyka nowotworów ślinianek:

• czynniki środowiskowe, zawodowe (nikiel, azbest),
• promieniowanie jonizujące i UV,
• czynniki dietetyczne,
• zaburzenia hormonalne,
• infekcje wirusowe,
• czynniki genetyczne.

 

Epidemiologia

Częstość występowania guzów ślinianek jest większa u kobiet i wiąże się prawdopodobnie z wcześniejszym występowaniem menopauzy. Obserwuje się tendencję, że we wszystkich lokalizacjach wraz z wiekiem zwiększa się odsetek guzów złośliwych.

Najczęstszym rozpoznaniem histologicznym wśród wszystkich nowotworów gruczołów ślinowych jest gruczolak wielopostaciowy (tumor mixtus). Drugim co do częstości guzem jest gruczolak limfatyczny (guz Warthina). Potwierdza się również zależność częstszego rozpoznania gruczolaka wielopostaciowego u kobiet, a guza Warthina u mężczyzn. Do najczęstszych nowotworów złośliwych, stanowiących 25-30% wszystkich nowotworów ślinianek, należą rak śluzowo-naskórkowy, rak gruczołowo-torbielowaty i gruczolakorak.

 

 

Nowotwór łagodny to zwykle powolnie rosnący guz (kilka, kilkanaście lat), który nie daje objawów klinicznych

Objawy guza ślinianki:

• uwypuklenie w rzucie ślinianki (Ryc. 3),
• asymetria twarzy,
• niebolesny guz zlokalizowany w okolicy kąta żuchwy, okolicy podżuchwowej lub przyusznej.

 

Dla rozwoju raków charakterystyczne jest:

• krótki czas narastania objawów i/lub
• częste porażenie twarzowego (9-25% przypadków) i
• unieruchomienie guza względem skóry i podłoża,
• wciągnięcie lub zaczerwienienie skóry oraz
• przerzuty do węzłów chłonnych (13-25% przypadków).

 

 

Diagnostyka guzów ślinianek:

• wywiad i badanie przedmiotowe,
• ultrasonografia ślinianek,
• biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC) i/lub pod kontrolą USG,
• tomografia komputerowa (TK),
• rezonans magnetyczny (RM).

 

Leczenie nowotworów ślinianek

Podstawową zasadą leczenia w każdym nowotworze gruczołu ślinowego jest radykalne usunięcie guza, przy jak najmniejszych następstwach i objawach ubocznych. We wszystkich guzach metodą z wyboru jest leczenie chirurgiczne z uwagi na brak wrażliwości większości guzów na energię promienistą. Ze względu na stosunki anatomiczne ślinianki przyusznej dotyczące przebiegu nerwu twarzowego, operacje guzów tego gruczołu stanowią poważny problem kliniczny i są dużym wyzwaniem dla chirurga. Poza usunięciem całkowitym zmiany nowotworowej, istotnym etapem zabiegu jest lokalizacja, monitorowanie i zachowanie czynności nerwu twarzowego.